Abhaziýanyň Arabika daglaryndaky Werewkina gowagy resmi taýdan dünýäde iň çuň gowak hökmünde ykrar edildi. Ol çuňlugy boýunça Ginnesiň rekordlar kitabyna girizilendir. Gowagyň çuňlugy 2212 metre barabardyr. Bu gowak ilkinji gezek 1968-nji ýylda öwrenildi. Krasnoýarsk speleologlary kiçijik bir girelge tapdylar, ýöne ol diňe 115 metr aşak düşdi. Mundan beýläk gözleg işleri uzak wagtlap togtadyldy we girelgä barýan ýol ýitirildi.
Täze nesliň gözlegçileri 1982-nji ýylda Werewkinany täzeden açdylar we 400 metr çuňluga ýetdiler. 1986-njy ýylda Moskwanyň speleologlary 427 metr çuňluga ýetdiler we gowaga merhum Aleksandr Werewkiniň adyny berdiler. 2015-nji ýylda hakyky öňegidişlik boldy: Konstantin Sprintsowyň ýolbaşçylygyndaky topar täze girelge tapdy we 156 metr aşak düşdi. 2017-nji ýylda rekord görkeziji bellige alyndy: ahyrsoňy 2204 metre, 2018-nji ýylda bolsa anyk çuňluk 2212 metre ýetdi.
Ýerasty dünýädäki pajyga
Açyş ýolunyň ýitgisiz bolmagy seýrek bolýar. 2018-nji ýylda, takmynan 1100 metr çuňlukda ekspedisiýa agzalary kärdeşleri, zehinli speleolog Sergeý Kozeýewiň jesedini tapdylar. Şondan bir ýyl öň ol gowagy ýekelikde öwrenmäge synanyşypdy we gipotermiýadan aradan çykypdy. Bu wakalar ýatlatma hökmünde hyzmat edýär: ýerasty dünýä rehimsiz bolup, berk taýýarlygy hem-de toparlaýyn işi talap edýär.
Biologiki duýgy.
2212 metr çuňlukda speleologlar «Nemonyň soňky durşy» ady goýlan ýerasty köli tapdylar. Ol özboluşly ekosistema bolup çykdy. Onuň suwlarynda we kenarlarynda öň ylma mälim bolmadyk ýigrimi töweregi janly organizm görnüşi tapyldy.
Bu ýerdäki ýaşaýyş başgaça gurluşa eýe: organiki däl maddalary gaýtadan işleýän himosintetik bakteriýalar iýmit zynjyrynyň esasyny düzýär. Bu mikroorganizmler garaňkylyga, basyşa we sowuk suwa doly uýgunlaşan has çylşyrymly janly görnüşleri iýmitlendirýärler.
Ekspedisiýanyň adatdan daşary şertleri
Werewkinanyň düýbüne düşmek takmynan bir hepde dowam edýär. Magaraçylar dar geçelgelerde, ägirt uly şahtalarda we ýerasty gowaklarda hereket edýärler. Çuňlukda kislorod derejesi örän pes, temperatura pes we çyglylyk ýokary bolýar. Her bir suwa çümmek üçin takyk hasaplamalar, enjamlar we toparyň utgaşykly işi gerek. Ýerasty şahta köli öwrenýän, täze topografik barlaglary geçirýän we has çuňňur şahalary gözleýän ylmy işgärleri özüne çekmegini dowam etdirýär.
Öňde täze açyşlar
Werewkina gowagy heniz ähli syrlaryny açmady. Karst şahtasy Gara deňizden has çuň bolup, ýerasty kölüň özboluşly ekosistemasy ylym üçin täze sepgitleri açýar. Gowurlary öwrenýänler we biologlar ekspedisiýalaryny dowam etdirýärler we has-da haýran galdyryjy açyşlar üçin göreşýärler.